Çek icra takibi ile ilgili detaylara girmeden önce çek ne demek, ne amaçla kullanılır, nasıl yazılır, karşılıksız çek suçu ve cezası gibi konulara değineceğiz. Zira bu ön bilgilere hakim olunduğunda çek icra takibi süreci daha iyi anlaşılacaktır.
1- Çek Nedir, Ne İşe Yarar?
Çek, bir kişinin bankaya verdiği talimatla, belirli bir miktar parayı çek hamiline ödenmesini sağlayan, kısa vadeli bir ödeme aracıdır. İş hayatında nakit akışını düzenlemek ve ticari ilişkilerde güven sağlamak amacıyla sıkça kullanılır. Özellikle büyük ödeme işlemlerinde, taahhütlerin yerine getirilmesinde önemli bir rol oynar.
Çekler genellikle ticari işletmeler arasında mal ve hizmet satışında ya da bireysel borç ödemelerinde tercih edilir. Bir tarafın diğerine güven duymasını sağlayan bu belge, çekin bankaya sunulmasıyla birlikte hemen nakde çevrilebilir. Ancak, çekler her zaman vadeli olarak da yazılabilir ve bu durumda belirtilen tarihten önce tahsil edilemez.
2- Çek Nasıl Yazılır?
Bir çeki düzgün bir şekilde yazmak hem çekin geçerliliği hem de hukuki geçerlilik açısından büyük önem taşır. İşte çek yazımının temel adımları:
- Tarih Yazılması: Çekin üzerine, tahsil edileceği tarih açıkça yazılmalıdır. Bu tarih genellikle vadeyi belirler.
- Çek Miktarının Belirtilmesi: Çekte ödenecek miktar hem rakamla hem de yazıyla belirtilir. Yazı ve rakam arasında uyumsuzluk varsa, yazıyla belirtilen miktar esas alınır.
- Çeki Veren Kişinin (Çek Keşidecisi) Bilgileri: Çek keşidecisinin adı, soyadı ve banka bilgileri mutlaka yer almalıdır.
- Hamilin Bilgileri: Çeki tahsil edecek kişinin adı ya da “hamiline” ibaresi yazılır.
- İmza: Çekin altına keşidecinin imzası atılmalıdır. İmza olmadan çek geçersizdir.
3- Karşılıksız Çek Nedir?
Karşılıksız çek, çeki veren kişinin (keşidecinin) çek üzerinde belirtilen tutarı bankadaki hesabında bulunduramaması durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Çek bankaya ibraz edildiğinde hesapta yeterli bakiye yoksa ya da çek hesabı kapatılmışsa, çek karşılıksız olarak işaretlenir.
Çek Gününde Ödenmezse Ne Olur?
Çek ibraz edildiği tarihte ödenmezse, banka çekin arkasına “karşılıksız” kaşesi vurur. Hamil, keşideciye karşı yasal işlem başlatabilir.
Çek Yazılırsa Ne Olur?
İleri tarihli bir çek yazıldığında, belirtilen tarihten önce bankaya ibraz edilirse çek tahsil edilemez. Ancak, çekin bankada kayıt altına alınması mümkün olabilir.
Çekin Günü Geçerse Ne Olur?
Bir çek ibraz süresi içinde bankaya sunulmazsa, hukuki takip hakkı kaybolabilir. Ancak, alacaklı genel borç hukuku kurallarına dayanarak talepte bulunabilir.
Çek Karşılıksız Çıkarsa Ne Yapılır?
Çek karşılıksız çıktığında, alacaklı çek icra takibi yapabilir ya da cezai işlem için savcılığa başvurabilir. Ayrıca, çek tutarının %10’unu keşidecinin bankadan temin etme hakkı bulunur.
4- Karşılıksız Çek Cezası
Karşılıksız Çek Suçu
Karşılıksız çek yazmak, Türkiye’de hukuken suç kabul edilir. 5941 sayılı Çek Kanunu’na göre, keşideci karşılıksız çek nedeniyle adli para cezasına ya da hapis cezasına çarptırılabilir.
Çek Hapis Cezası
Mahkeme, karşılıksız çek yazan kişiye hapis cezası verebilir. Ancak bu ceza, borcun ödenmesi durumunda ertelenebilir ya da tamamen kaldırılabilir.
Çek Cezalarının Ertelenmesi
Çek keşidecisi, mahkemeye sunacağı taahhütname ile cezaların ertelenmesini talep edebilir. Bu durumda, borcun belirli bir süre içinde ödenmesi şartı getirilir.
5- Çek İbraz Süreleri
Çek Geçerlilik Süresi
Bir çekin geçerlilik süresi, keşide tarihine göre değişir. Örneğin, bir çek keşide edildikten sonra:
- Aynı şehirde ibraz edilmesi gerekiyorsa 10 gün,
- Farklı bir şehirde ibraz edilecekse 30 gün içinde bankaya sunulmalıdır.
Çek Ödeme Süreleri
Bankalar, çek ibraz edildikten sonra ödemeyi hemen yapmakla yükümüldür. Ancak, çek hesabında yeterli bakiye yoksa bu durum, “karşılıksız çek” kategorisine girer.
Çek Tahsil Süreleri
Tahsilat süreci genellikle 1 ila 3 işgünü içinde tamamlanır. Ancak çekin vadeli olması durumunda belirtilen tarihe kadar beklenmesi gerekir.
Karşılıksız Çek İcra Takibi Süresi
Karşılıksız çeklere ilişkin icra takibi, çekin ibraz tarihinden itibaren başlatılabilir. Bu süreci fazla uzatmamak alacaklının yararına olur.
6- Karşılıksız Çek Zamanaşımı Süresi
Türk Borçlar Kanunu’na göre, karşılıksız çeklere ilişkin zamanaşımı süreleri belirlenmiştir. “Çek zamanaşımı 10 yıl” şeklinde ifade edilen bu süre, çekin ibraz tarihinden itibaren başlar. Bu süre içinde hamil, keşideciye karşı hukuki yollara başvurabilir.
Zamanaşımı dolduktan sonra, çekle ilgili herhangi bir hukuki talepte bulunmak mümkün değildir. Ancak, taraflar arasında ayrı bir borç anlaşması varsa, bu anlaşma bağlayıcı olabilir.
Çek icra takibi ve karşılıksız çekler ile ilgili yukarıda belirtilen bilgiler, Türkiye’deki yasal düzenlemelere uygun olarak hazırlanmıştır. Hukuki problemlerinizde bir avukata danışmanız tavsiye edilir.
7- Çek İcra Takibi Nasıl Yapılır?
Çek, Türkiye’deki ticari işlemlerde yaygın olarak kullanılan ödeme aracıdır. Ancak, zaman zaman çeklerin karşılıksız çıkması gibi sorunlar yaşanabilir. Karşılıksız çek, çekin üzerinde yazan meblağın ödenmemesi durumudur ve bu durumda alacaklı, alacağını tahsil edebilmek için icra takibi başlatabilir. Çek icra takibi, çekin ödenmemesi halinde alacaklının yasal haklarını kullanarak alacağını tahsil etmeye yönelik bir süreçtir. Bu yazıda, çek icra takibinin nasıl yapılacağı adım adım açıklanacaktır.
7.1. Çekin Karşılıksız Olması Durumu
İcra takibi başlatabilmek için ilk adım, çekin karşılıksız çıkmasıdır. Çek karşılıksız çıktığında, alacaklı, çekin ödenmediğini öğrenir. Bu durumda, alacaklı, alacağını tahsil etmek amacıyla icra takibi başlatabilir. Çekin karşılıksız olması, çekin üzerinde yazan tutarın bankaya ibraz edilen tarihte ödenmemesi anlamına gelir.
7.2. Karşılıksız Çek İhbarı
Çek karşılıksız çıkarsa, çekin hamili olan kişi, çekin karşılıksız olduğuna dair bankadan yazılı bir ihbar almalıdır. Banka, çekin karşılıksız çıkmasını ihbar ettikten sonra, çekin hamili alacaklı olarak borçluya karşı icra takibi başlatabilir. İhbar, alacaklının icra takibine başlaması için önemli bir adımdır, çünkü karşılıksız çek ihbarı olmadan icra takibi başlatılamaz.
7.3. İcra Takibi Başlatma
Çek icra takibi, borçluya karşı başlatılan bir yasal süreçtir. Alacaklı, borçlunun yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki icra dairesine başvurur. Başvuru sırasında, alacaklı aşağıdaki belgeleri sunmalıdır:
- Karşılıksız çekin aslı veya fotokopisi,
- Çekin karşılıksız olduğuna dair bankadan alınan ihbar belgesi,
- Alacaklıya ait kimlik ve iletişim bilgileri,
- Borçluya ait kimlik bilgileri.
İcra takibi başvurusu, alacaklının bu belgeleri icra dairesine sunarak talep etmesiyle başlar. İcra dairesi, başvuruyu değerlendirdikten sonra borçluya ödeme yapması için yasal bir süre verir.
7.4. İcra Takibi Süreci
İcra takibi, borçlunun ödemesini gerçekleştirmemesi halinde başlatılan bir zorunluluk sürecidir. İcra dairesi, alacaklının talebi doğrultusunda aşağıdaki işlemleri başlatır:
- İcra Takibinin Başlatılması: İcra dairesi, alacaklıya karşı borçluya ödeme yapılması için yazılı tebligat gönderir. Borçluya, belirli bir süre içinde ödeme yapması gerektiği bildirilir.
- Ödeme Süresi: Borçlu, tebligatın kendisine ulaşmasından itibaren belirli bir süre (genellikle 7 gün) içinde ödeme yapmalıdır. Bu süre zarfında ödeme yapılmazsa, alacaklı icra işlemlerini başlatabilir.
- Ödeme Yapmama Durumu: Eğer borçlu ödeme yapmazsa, alacaklı icra işlemi başlatır. Bu aşamada, borçlunun mal varlıklarına haciz işlemi uygulanabilir.
7.5. Haciz İşlemi
İcra takibi sonrasında ödeme yapılmaması durumunda, alacaklı, borçlunun mallarına haciz işlemi uygulamak için icra dairesine başvurabilir. Haciz işlemi, borçlunun mal varlıklarının satışa çıkarılması anlamına gelir. Haciz için aşağıdaki adımlar izlenir:
- Haciz Talebi: Alacaklı, haciz talebinde bulunur ve icra dairesi, borçlunun mal varlıklarına haciz işlemi başlatır.
- Haciz Uygulaması: İcra memurları, borçlunun mal varlıklarına haciz koymak için borçlunun evine veya iş yerine gelirler.
- Haciz Sonrası Satış: Haciz edilen mallar, icra dairesi tarafından satışa çıkarılabilir. Satıştan elde edilen gelir, alacaklıya ödenir.
7.6. Çek İcra Takibinin Sonuçları
Çek icra takibi, borçlunun ödeme yapmaması durumunda, alacaklının alacağını tahsil etmesine olanak tanır. Ancak, borçlu ödeme yaparsa, icra takibi sona erer. Haciz işlemi uygulanıp alacaklıya ödeme yapılırsa da süreç tamamlanmış olur. Bu noktada, alacaklı çekin bedelini tahsil etmiş olur.
7.7. Çek İcra Takibinin Zaman Aşımı
Çek icra takibi için belirli bir zaman aşımı süresi vardır. Çekin karşılıksız çıkmasından itibaren 3 yıl içinde icra takibi başlatılmalıdır. Bu süre zarfında başvuru yapılmazsa, alacaklı haklarını kaybeder. Bu süre, çekin karşılıksız olduğu tarihten itibaren başlar ve zaman aşımına uğramadan işlemlerin yapılması gerekir.
Çek ve Çek İcra Takibine dair Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Hamiline çek ne demek?
Hamiline çek, üzerinde belirli bir isim yazmaksızın, çeki elinde bulunduran kişiye ödeme yapılmasını sağlayan çek türüdür.
Tacir olmayan çek nedir?
Tacir olmayan çek, ticari işletme sahibi olmayan bireylerin veya kurumların düzenlediği ve genellikle ticaret dışı ödemelerde kullanılan çektir.
Çek ciro etmek ne demek?
Çek ciro etmek, bir çeki arkasına yazılan bir not ve imza ile başka bir kişiye devretmektir. Bu işlem, “çek ciro etmek nedir,” “çek ciro nedir” veya “çek cirolamak ne demek” sorularının yanıtı olarak, çeki tahsil etme hakkını devralana aktarma işlemidir.
Gayri nakdi çek kredisi nedir?
Gayri nakdi çek kredisi, bankaların çeklerin ödenmesi konusunda müşterilere sağladığı, nakit ödeme yerine teminat niteliği taşıyan bir finansman türüdür.
Çek tahsil etmek ne demek?
Çek tahsil etmek, bankaya ibraz edilen bir çeki nakit paraya dönüştürme işlemidir.
Çek ödememe cezası?
Çek ödememe cezası, çek karşılıksız çıktığında keşideciye uygulanabilecek adli para cezası veya hapis cezasıdır.
Karşılıksız çekte hapis cezası var mı?
Karşılıksız çekte hapis cezası uygulanabilir ancak çeki ödeyen kişiler için cezalar ertelenebilir. “Çeke af var mı” ve “çek hapis af” konuları ise zaman zaman yasal düzenlemelere bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Av. Metin Oral – Aralık 2024
