Senetler, ticari ve bireysel borç ilişkilerinde güvence sağlayan önemli belgelerdir. Ancak ödememe durumlarında, senet alacaklıları icra yoluyla alacaklarını tahsil etme yoluna gidebilir. Bu yazıda, senetlerin tanımı ve çeşitlerinden başlayarak, senet doldurma süreçleri ve senet icra takibine konu olma durumları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
1. Senet Nedir?
Senet, bir borç ilişkisinin belgelendirilmesi amacıyla düzenlenen ve hukuki sonuçlar doğuran yazılı bir belgedir. Senetler, borçlunun, alacaklıya belirli bir tarihte ve belirli bir miktarda ödeme yapacağını taahhüt ettiği kıymetli evraklardır.
1.1. Senet Çeşitleri ve Kullanım Amaçları
Senetler, kullanım amaçlarına ve türlerine göre farklılık gösterir. Bunlar arasında en yaygın olanlar şunlardır:
- Adi Senetler: Hukuki güvence sağlamak için düzenlenen basit borç belgeleridir. Hukuki geçerlilikleri noter onayına veya özel bir şekil şartına bağlı değildir.
- Kambiyo Senetleri: Ticari hayatta daha fazla güvence sağlayan ve belirli şekil şartlarına bağlı olan senetlerdir. Bonolar ve poliçeler bu gruba dahildir.
1.2. Kambiyo Senedi Nedir?
Kambiyo senedi, Türk Ticaret Kanunu kapsamında düzenlenmiş, kıymetli evrak niteliği taşıyan bir senet türüdür. Bunlar, alacaklıya alacağını hızlı bir şekilde tahsil etme imkanı tanır. Bono, poliçe ve çek, kambiyo senetlerinin ana türleridir. Bu tür senetlerin ciro edilebilir olması, ticari hayatta yaygın olarak kullanılmasını sağlar.
2. Senet Nasıl Doldurulur?
Senet düzenlemesi, hem hukuki geçerlilik hem de taraflar arasındaki güven açısından büyük önem taşır. Bir senet doldurulurken şu unsurlara dikkat edilmelidir:
- Senet Türü Belirtilmelidir: “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” ibaresi senette mutlaka bulunmalıdır.
- Ödeme Tutarı Yazılmalıdır: Hem rakamla hem de yazıyla ödenecek miktar net olarak ifade edilmelidir.
- Alacaklının Adı ve Soyadı: Ödemeyi alacak kişinin veya kuruluşun adı yazılmalıdır.
- Ödeme Vadesi: Senedin hangi tarihte ödeneceği belirtilmelidir.
- Düzenleme Tarihi ve Yeri: Senedin düzenlendiği yer ve tarih eksiksiz yazılmalıdır.
- Borçlunun İmzası: Borçlunun ıslak imzası bulunmayan senet geçersizdir.
Eksiksiz bir şekilde doldurulan senet, borç-alacak ilişkisinde güçlü bir hukuki dayanak sağlar.
3. Senet İcraya Nasıl Verilir?
Ödenmeyen senetler için alacaklılar senet icra takibi başlatabilir. Bu süreç, alacağın tahsil edilmesi için hukuki bir yöntemdir.
3.1. Ödenmeyen Senet Nasıl Tahsil Edilir?
Bir senet borçlusu ödeme yapmazsa, alacaklı şu adımları izler:
3.1.1. İcra Müdürlüğüne Başvuru
Ödenmeyen senetler için icra takibi başlatmanın (seneti icraya vermek) ilk adımı, icra müdürlüğüne başvurmaktır. Bu başvuru, alacaklının alacağını yasal yollarla tahsil etmesini sağlayan resmi bir süreçtir. Kambiyo senedine mahsus haciz yolunda, icra müdürlüğüne yapılacak başvuruda belirli belgelerin ve bilgilerin eksiksiz sunulması gerekir.
Başvuru İçin Gerekli Belgeler
- Senedin Aslı: Takibe konu olan senedin aslı, başvuru sırasında icra müdürlüğüne teslim edilmelidir. Bu, senedin geçerliliğini kanıtlayan en önemli belgedir.
- Takip Talebi: Alacaklı tarafından hazırlanmış, borçlunun bilgilerini ve talep edilen miktarı içeren yazılı talep dilekçesidir.
- Kimlik ve Yetki Belgeleri: Alacaklı bir şirketse, yetkilendirme belgeleri (örneğin imza sirküleri) sunulmalıdır. Gerçek kişilerde ise kimlik yeterlidir.
3.1.2. Takip Talebi
İcra müdürlüğüne yapılan başvuruda, alacak miktarı, borçlu bilgileri ve senet detayları belirtilir.
3.1.3. Ödeme Emri Gönderilmesi
İcra müdürlüğü, borçluya ödeme emri gönderir. Borçlu, yedi gün içinde ödeme yapmak veya itiraz etmek zorundadır. Eğer ödeme yapmaz ve itiraz etmezse, takip kesinleşir ve alacaklı, haciz işlemlerine başlayabilir.
3.1.4. İtiraz ve Menfi Tespit Davası
Borçlu, senedin geçersiz olduğunu iddia ediyorsa menfi tespit davası açabilir.
3.2. Sahte Senet ve Teminat Senedi İcra Takibi
- Sahte Senet: Senet icra takibinde sahtecilik iddiası varsa borçlu, bu durumu ispatlamak için ceza davası açabilir. Bu süreçte senet icra takibi durdurulabilir.
- Teminat Senedi: Sadece teminat amaçlı düzenlenmiş bir senet icraya konulamaz. Ancak alacaklı, senedin teminat amacı dışında düzenlendiğini ispat ederse senet icra takibi yapılabilir.
3.3. Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu ve İcra Takibi
Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu, alacaklıya hızlı bir şekilde sonuca ulaşma imkanı tanır. Bu takip türü, sadece kambiyo senetleri için uygulanır ve genel haciz yolundan daha hızlıdır. Kambiyo senedi icra takibinde ödeme emrine yedi gün içinde itiraz edilmezse, borçlu aleyhine haciz işlemleri başlatılır.
4. Senet İcra Takibi Zamanaşımı
Senetlerde zamanaşımı süreleri şu şekildedir:
- Bono ve Poliçe: Düzenleme tarihinden itibaren üç yıl.
- Ciro Edenlere Karşı Alacak: Ödeme tarihinden itibaren bir yıl.
- Temel Borç İlişkisi: Borcun türüne göre genel zamanaşımı süreleri uygulanabilir.
Zamanaşımı süresi dolmuş bir senet için icra takibi yapılamaz. Ancak zamanaşımı süresinin durması veya kesilmesi gibi istisnalar dikkate alınmalıdır.
5. Görevli ve Yetkili Mahkemeler
5.1. İcra Takibinde Görevli Mahkemeler
Kambiyo senetlerinden kaynaklanan itirazlar ve davalar, icra hukuk mahkemelerinde görülür. İcra müdürlüğünün kararına karşı itiraz da yine bu mahkemelere yapılır.
5.2. Menfi Tespit Davasında Yetkili Mahkemeler
Borçlu, senedin geçersiz olduğunu veya borçlu olmadığını iddia ederek menfi tespit davası açabilir. Bu davalarda görevli mahkeme İcra Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise borçlunun yerleşim yeri mahkemesi veya senet icra takibinin yapıldığı yer mahkemesidir.
Eğer dava, alacaklı tarafından icra takibine itiraz edilmeden önce açılmışsa, borçluya karşı haciz işlemleri yapılamaz.
6. İcra Takibinin Avantajları
Senet icra takibi, alacakların tahsil edilmesinde etkili bir yöntemdir. Ancak bu süreçte tarafların hak ve yükümlülüklerini iyi bilmesi gerekir. Belgelerin doğru ve eksiksiz hazırlanması, icra takibinin başarıyla sonuçlanması açısından kritik öneme sahiptir. Doğru şekilde düzenlenmiş bir senet, hukuki süreçlerde önemli bir avantaj sağlar. Pena Hukuk Bürosu olarak senet icra takibi ve benzeri icra davalarında vatandaşlarımıza hukuki destek ve danışmanlık hizmeti vermekteyiz.
Av. Metin Oral – Aralık 2024
